ალერგიული რინიტი საკმაოდ გავრცელებულ პრობლემას წარმოადგენს, რომელიც ცხვირის ლორწოვანის ანთებით ხასიათდება და გამოწვეულია ალერგენებთან კონტაქტით — იქნება ეს ყვავილის მტვერი, მტვრის ტკიპები, ცხოველების ბეწვი თუ ობი. ამ დროს იმუნური სისტემა გადაჭარბებულად რეაგირებს აღნიშნულ ალერგენებზე და შედეგად, გაციებისთვის დამახასიათებელ სიმპტომებს იწვევს: ცემინებას, ქავილს, ცხვირის გაჭედვასა და რინორეას.
ალერგიული რინიტის ფორმები
საგულისხმოა, რომ ალერგიულ რინიტს ორი ძირითადი ფორმა აქვს:
- სეზონური ალერგიული რინიტი (თივის ცხელება) — ვითარდება წლის გარკვეულ სეზონებში, როდესაც ჰაერში იზრდება ისეთი ალერგენების რაოდენობა, როგორებიცაა ყვავილის, ბალახისა და ხეების მტვერი. ზოგადად, მისი სიმპტომები ყველაზე მძაფრად ვლინდება გაზაფხულსა და ზაფხულში, თუმცა ზოგჯერ შეიძლება შემოდგომაზეც გავრცელდეს.
- მრავალწლიანი (პერენიული) ალერგიული რინიტი — ის მთელი წლის განმავლობაში მიმდინარეობს და გამოწვეულია ისეთი ალერგენებით, რომლებიც ყოველდღიურ გარემოში გვხვდება: მაგალითად, მტვრის ტკიპები, შინაური ცხოველების ბეწვი, ობი და სოკოები. მრავალწლიან ალერგიულ რინიტს შეიძლება ქრონიკული ხასიათი ჰქონდეს და დროთა განმავლობაში ცხვირის ლორწოვანის მუდმივი შეშუპება გამოიწვიოს.
გარდა ამისა, ალერგიული რინიტი შეიძლება მცირე, საშუალო და მძიმე სიმძიმით კლასიფიცირდეს. თუკი სიმპტომები მნიშვნელოვნად არ მოქმედებს ცხოვრების ხარისხზე და სწრაფადვე ქრება, ესე იგი, ალერგია მსუბუქი ხასიათისაა. საშუალო ან მძიმე ალერგიული რინიტი კი აფერხებს ყოველდღიურ აქტივობებს, ხელს უშლის ნორმალურ ძილს და იწვევს სერიოზულ დისკომფორტს.
ზოგიერთ შემთხვევაში, ალერგიული რინიტი ასოცირდება ასთმასთან, რაც ნიშნავს, რომ შესაძლოა განვითარდეს არა მხოლოდ ცხვირის, არამედ სასუნთქი გზების ანთებაც. სწორედ ამიტომ, მნიშვნელოვანია მისი დროული მართვა, რათა თავიდან იქნას აცილებული შესაძლო გართულებები.
ალერგიული რინტის დიაგნოსტიკა
ალერგიული რინიტის დიაგნოსტიკა რამდენიმე ეტაპს მოიცავს, რათა დადგინდეს მისი გამომწვევი მიზეზი და დამტკიცდეს, რომ სიმპტომები ნამდვილად ალერგიასთან არის დაკავშირებული და არა სხვა დაავადებასთან, როგორიცაა ვირუსული ან ბაქტერიული რინიტი.
პირველ რიგში, ექიმი ალერგოლოგი ან ოტოლარინგოლოგი იღებს პაციენტის დეტალურ ანამნეზს. კერძოდ, განიხილება სიმპტომების ხანგრძლივობა, გამომწვევი ფაქტორები, სეზონურობა და ოჯახური ალერგიული ფონი.
თუ სიმპტომები ჩნდება კონკრეტულ დროს (მაგალითად, გაზაფხულზე ან სახლში ყოფნისას) და ქრონიკულად მეორდება, ეს უკვე მიუთითებს ალერგიული რინიტის შესაძლებლობაზე.
შემდგომ კი აუცილებელია ფიზიკური გამოკვლევა ცხვირის ლორწოვანის მდგომარეობის შესაფასებლად. ალერგიული რინიტის დროს ცხვირის შიგნით ლორწოვანი ღია ვარდისფრიდან მოლურჯო ფერამდე შეიძლება შეიცვალოს, ასევე აღინიშნებოდეს შეშუპება და სინოტივე.
ალერგიის დასადგენად ტარდება სპეციალური ტესტები:
- კანის პრიკ-ტესტი ყველაზე სწრაფი და ეფექტური მეთოდია.
ამ დროს ცხვირში შეჰყავთ მცირე რაოდენობით შესაძლო ალერგენები და აკვირდებიან კანის რეაქციას 15-20 წუთის განმავლობაში; - სისხლის ანალიზი (IgE ტესტი) გამოიყენება იმ შემთხვევაში, თუ კანის ტესტის ჩატარება შეუძლებელია (მაგალითად, კანის ძლიერი რეაქციების ან მედიკამენტური თერაპიის ფონზე). ამ ანალიზით იზომება სპეციფიკური იმუნოგლობულინ E-ს (IgE) დონე, რომელიც ალერგიული რეაქციის არსებობაზე მიუთითებს;
- ცხვირის ციტოლოგიური კვლევა შეიძლება ჩატარდეს ლორწოვანის ანთებითი პროცესების შესაფასებლად. თუ ლორწოს ნიმუშში აღინიშნება ეზინოფილები (სპეციფიკური თეთრი უჯრედები, რომლებიც ალერგიის დროს იმატებს), ეს ალერგიული რეაქციის ნიშანია.
- ნაზალური პროვოკაციული ტესტი ტარდება იმ შემთხვევაში, თუ საჭიროა ალერგენის ზუსტი იდენტიფიცირება. პაციენტს ცხვირში შეჰყავთ მცირე რაოდენობით ალერგენი და აკვირდებიან, თუ განვითარდება სიმპტომები.
ალერგიული რინიტი ბავშვებსა და ორსულებში
როგორც დასაწყისში აღვნიშნეთ, ალერგიული რინიტის სიმპტომები გაციებისას ემთხვევა. ამიტომაც, ბავშვებში ალერგიის ამ ფორმის ამოცნობა ხშირად რთულია. ამასთან, პატარა ბავშვებში ალერგიული რეაქციები შეიძლება განსხვავებულად გამოვლინდეს, რაც დიაგნოზის დასმას ართულებს.
როგორც წესი, ალერგიული რინიტის დროს ბავშვს აღენიშნება ცხვირის გაჭედვა, გამონადენი ცხვირიდან, ცემინება, ქავილი ცხვირისა და თვალის არეში. ზოგჯერ შესაძლებელია თავი იჩინოს თვალების სიწითლემ, ცრემლიანობამ და ქუთუთოების შეშუპებამ. ამავდროულად, ხშირია ძილთან დაკავშირებული პრობლემები, რადგან ცხვირის გაჭედვა სუნთქვის გაძნელებას იწვევს. ზოგიერთ შემთხვევაში შეიძლება განვითარდეს მშრალი ხველა და ყელის გაღიზიანებაც.
ამასთან, ბავშვებში ალერგიული რინიტი ხშირად განმეორებითი ხასიათისაა და შეიძლება გართულდეს ასთმით ან შუა ყურის ანთებით (ოტიტით). თანაც თუ ალერგიული რინუტის მკურნალობა სათანადოდ არ მიმდინარეობს, შესაძლოა, ამან ე. წ. „ალერგიული სახის“ ფორმირება გამოიწვიოს — მუდმივად ღია პირი და თვალის ქვეშ დაღლილობის ნიშნები.
რაც შეეხებათ ფეხმძიმეებს, ალერგიული რინიტი ორსულებში ხშირად უფრო მძაფრად ვლინდება, რადგან ამ დროს ჰორმონალური ცვლილებები ცხვირის ლორწოვანის მდგომარეობაზეც მოქმედებს. კერძოდ, ესტროგენისა და პროგესტერონის მომატებული დონე იწვევს ლორწოვანის შეშუპებას და სისხლძარღვების გაფართოებას, რაც ალერგიის სიმპტომებს ამძაფრებს.
საგულისხმოა, რომ რიგ შემთხვევებში პირველად სწორედ ორსულობის დროს აწყდებიან ალერგიული რინიტის პრობლემას, რადგან იმუნური სისტემა უფრო მგრძნობიარე ხდება გარემოს ფაქტორების მიმართ. ყველაზე საინტერესო კი ის არის, რომ ორსულობის დროს განვითარებული ალერგიული რინიტი შეიძლება მშობიარობის შემდეგ მოულოდნელად გაქრეს.
გაითვალისწინეთ, მკურნალობის მეთოდები ორსულებში განსაკუთრებით ფრთხილად უნდა შეირჩეს. ჩვეულებრივ, ექიმების რეკომენდაციაა, დაიცვან ჰიგიენური და ალერგენის თავიდან არიდების წესები — რეგულარულად გაანიავონ ოთახი, მოერიდონ მტვერს, ცხოველების ბეწვს, სუნამოებსა და მძაფრი სუნის მქონე ქიმიურ საშუალებებს.
ალერგიული რინიტის მკურნალობა
- ალერგიული რინიტის მართვის პირველი ნაბიჯია ალერგენთან კონტაქტის შემცირება. თუ ალერგია გამოწვეულია ყვავილის მტვრით (სეზონური ალერგია), საჭიროა ფანჯრების დახურვა, სახლის განიავება საღამოს საათებში, გარეთ გასვლის შემდეგ ტანსაცმლის გამოცვლა და ბანაობა.
თუ ალერგენი მტვრის ტკიპებია, აუცილებელია ბალიშებისა და საბნების რეგულარული გარეცხვა, ოთახის გასუფთავება და ჰაერის გამწმენდი საშუალებების გამოყენება. ცხოველების ბეწვისადმი მგრძნობელობის შემთხვევაში, სასურველია ცხოველებთან შეხების შეზღუდვა.
- მკურნალობის ყველაზე გავრცელებული მეთოდია მედიკამენტური თერაპია. მაგალითად, ერთ-ერთი ეფექტური პრეპარატია ნასოალდო. ეს ნაზალური სპრეი გამოიყენება ცხვირის ლორწოვანის ანთებითი დაავადებების სამკურნალოდ, კერძოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც სიმპტომები გამოწვეულია ალერგიული რეაქციებით.
ის ეფექტურია სეზონური და მრავალწლიანი ალერგიული რინიტის დროს, რაც გულისხმობს ცხვირის გაჭედვას, სურდოს, ცემინებას, ქავილსა და სასუნთქი გზების გაღიზიანებას. პრეპარატი ამცირებს ანთებას და შეშუპებას, რის შედეგადაც, სუნთქვა უმჯობესდება და ალერგიის სიმპტომები მსუბუქდება.
ასევე, ნასოალდოს ხშირად ნიშნავენ თივის ცხელების დროს, რომელიც სეზონური ალერგიის ერთ-ერთი გავრცელებული ფორმაა და ვითარდება ყვავილის მტვერთან კონტაქტისას.
ნასოალდო გამოიყენება ცხვირის პოლიპოზის სამკურნალოდაც, რომელიც ხასიათდება ცხვირის ლორწოვანის შეშუპებით და პოლიპების განვითარებით. ამ შემთხვევაში პრეპარატი ხელს უწყობს პოლიპების ზომის შემცირებას და ცხვირის გაჭედვის შემსუბუქებას.
ალერგიული რინიტის სპრეი შეიძლება დაინიშნოს ქრონიკული სინუსიტის დროსაც, განსაკუთრებით მაშინ, როცა პაციენტი განიცდის ცხვირის მუდმივ გაჭედვასა და ანთებას. მისი ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება ამცირებს შეშუპებას.
- თუ მედიკამენტური მკურნალობა საკმარისი არ არის ან პაციენტს ხანგრძლივი ალერგია აწუხებს, შესაძლებელია სპეციფიკური იმუნოთერაპიის (SIT) ჩატარება. ამ მეთოდის დროს ორგანიზმში მცირე დოზით შეჰყავთ ალერგენი, რათა ადამიანმა მასთან შეგუება მოახერხოს და სანაცვლოდ, ალერგიული რეაქცია დაქვეითდეს. ეს პროცესი რამდენიმე წლის განმავლობაში მიმდინარეობს და, მიუხედავად იმისა, რომ მისი ეფექტი ნელა ვლინდება, ის ალერგიული რინიტის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური და გრძელვადიანი მკურნალობის მეთოდია.
