ანტიბიოტიკების არსებობის გარეშე სამყარო ისეთი არ იქნებოდა, როგორიც დღესაა და ამ გადმოსახედიდან, ერთი შეხედვით, „უმნიშვნელო“ დაავადებები ადამიანთა გარდაცვალების მიზეზი იქნებოდა. მაგალითად, ანტიბიოტიკების აღმოჩენამდე ბაქტერიული ინფექციები, როგორებიცაა პნევმონია, ტუბერკულოზი და სეფსისი, ადამიანებისთვის სასიკვდილო განაჩენს წარმოადგენდა.
მიუხედავად იმისა, რომ ხალხურ მედიცინაში საუკუნეების განმავლობაში გამოიყენებოდა ბუნებრივი ანტიმიკრობული საშუალებები, თანამედროვე ანტიბიოტიკების ისტორია 1928 წელს დაიწყო, როდესაც ალექსანდერ ფლემინგმა შემთხვევით აღმოაჩინა პენიცილინი. 1940-იან წლებში კი წარმატებით მოახერხეს პენიცილინის გამწმენდი პროცესის სრულყოფა და მისი მასობრივი წარმოება. შედეგად, მეორე მსოფლიო ომის დროს ეს პრეპარატი აქტიურად გამოიყენებოდა დაჭრილი ჯარისკაცების ინფექციების სამკურნალოდ, რამაც რადიკალურად შეამცირა ინფექციებისგან სიკვდილიანობა.
პენიცილინის წარმატების შემდეგ, მეცნიერებმა სხვა ანტიბიოტიკების ძიება დაიწყეს. კერძოდ, 1943 წელს ზელმან ვაქსმანმა აღმოაჩინა სტრეპტომიცინი, რომელიც ეფექტური იყო ტუბერკულოზის წინააღმდეგ. სწორედ აქედან დაიწყო ანტიბიოტიკების ერა, რომლის ფარგლებშიც 1950-1970-იან წლებში უამრავი ახალი ანტიბიოტიკი აღმოაჩინეს, მათ შორის ტეტრაციკლინები, მაკროლიდები და ცეფალოსპორინები.
შეიძლება თამამად ითქვას, რომ ანტიბიოტიკების აღმოჩენამ კაცობრიობას ბაქტერიულ დაავადებებთან ბრძოლის საშუალება მისცა, თუმცა მათი არასწორი გამოყენება სერიოზულ პრობლემად იქცა… დღესდღეობით ბაქტერიული რეზისტენტობის ზრდა დღეს გლობალურ გამოწვევას წარმოადგენს და მეცნიერები ცდილობენ, შექმნან ახალი თაობის ანტიბიოტიკები, რომლებიც კვლავ ეფექტური იქნება მრავალრეზისტენტული ბაქტერიების წინააღმდეგ.
ამ ბლოგში კი უსაფრთხო ანტიბიორიკოთერაპიის შესახებ ვისაუბრებთ. ეს უკანასკნელი გულისხმობს პრეპარატების მიღებას მხოლოდ მაშინ, როდესაც ამის აუცილებლობა არსებობს — ანტიბიოტიკების თვითნებურად გამოყენება არასწორია, რადგან ამან შეიძლება გამოიწვიოს ბაქტერიების რეზისტენტობა. შედეგად, ბაქტერიები დროთა განმავლობაში ეჩვევიან ანტიბიოტიკს და მკურნალობა ეფექტურობას კარგავს, რასაც შემდგომში სერიოზული გართულებები მოჰყვება.
ანტიბიოტიკების მოქმედების მექანიზმი
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ანტიბიოტიკი არის პრეპარატი, რომელიც ბაქტერიული ინფექციების სამკურნალოდ გამოიყენება. კერძოდ, ის მოქმედებს ბაქტერიების განადგურებით ან მათი ზრდის შეჩერებით, მაგრამ გავლენა არ ვრცელდება ვირუსებზე, ამიტომაც გაციებისა და გრიპის დროს მისი გამოყენება არაეფექტურია.
ანტიბიოტიკების მოქმედების მექანიზმი დამოკიდებულია მათ ტიპსა და სამიზნე ბაქტერიის სტრუქტურაზე. არსებობს ორი ძირითადი მოქმედების ტიპი:
- ბაქტერიოციდული ანტიბიოტიკები — კლავს უშუალოდ ბაქტერიებს. აზიანებს ბაქტერიის უჯრედის კედელს ან არღვევს მის სასიცოცხლო პროცესებს. მაგალითად, პენიცილინი და ცეფალოსპორინები ბაქტერიის კედლის სინთეზს ბლოკავს, რის გამოც ბაქტერიები იხოცებიან;
- ბაქტერიოსტატიკური ანტიბიოტიკები — აფერხებს ბაქტერიების ზრდასა და გამრავლებას, რის შედეგადაც ორგანიზმის იმუნური სისტემა თავად ებრძვის ინფექციას. მაგალითად, ტეტრაციკლინები და მაკროლიდები ბაქტერიულ უჯრედებში ცილების სინთეზს ბლოკავს, რაც მათ გამრავლებას აჩერებს.
ხოლო ანტიბიოტიკების მოქმედების მექანიზმი შეიძლება ეფუძნებოდეს შემდეგ პრინციპებს:
- უჯრედის კედლის დაზიანება — პენიცილინი და მისი მსგავსი პრეპარატები ბაქტერიის კედლის აგებას აფერხებს, რის შედეგადაც ბაქტერია იშლება;
- ცილების სინთეზის დაბლოკვა — ტეტრაციკლინები და ამინოგლიკოზიდები ბაქტერიულ რიბოსომებზე ზემოქმედებს და ცილების წარმოებას ხელს უშლის;
- დნმ-ის სინთეზის დარღვევა — ქინოლონები ბაქტერიის გენეტიკური მასალის კოპირებას უშლის ხელს, რაც მის გამრავლებას აჩერებს;
- ფოლიუმის მჟავის სინთეზის ბლოკირება — სულფანილამიდები ბაქტერიებს ფოლიუმის მჟავის წარმოქმნის უნარს უკარგავს, რაც სასიცოცხლოდ აუცილებელია მათი ზრდისთვის.
როგორია ანტიბიოტიკების უსაფრთხო მიღების წესები?
რა თქმა უნდა, ანტიბიოტიკების უსაფრთხო მიღება გარკვეული წესების დაცვას მოითხოვს, რაც მკურნალობის ეფექტურობასაც უზრუნველყოფს და შესაძლო გართულებებსაც აგაცილებთ თავიდან. პირველ რიგში, ანტიბიოტიკები ყოველთვის უნდა მიიღოთ ექიმის დანიშნულებით განსაზღვრული დოზით. თვითნებურად დოზირების შემცირება ან გაზრდა დაუშვებელია, რადგან შემცირებისას ინფექცია შეიძლება ბოლომდე არ განიკურნოს, ხოლო გაზრდისას კი პოტენციური გვერდითი ეფექტების რისკი იზრდება.
ასევე, მნიშვნელოვანია ანტიბიოტიკოთერაპიის კურსის ხანგრძლივობა — კერძოდ, კურსი, რომელსაც ექიმი ნიშნავს, აუცილებლად ბოლომდე უნდა მიიყვანოთ, მაშინაც კი, თუ სიმპტომები უკვე გაქრა. ნაადრევად შეწყვეტის შემთხვევაში შესაძლოა დარჩენილი ბაქტერიები გაძლიერდეს, რაც ინფექციის ხელახლა დაბრუნებასა და ბაქტერიების რეზისტენტობის განვითარებას გამოიწვევს.
გარდა ამისა, ანტიბიოტიკის მიღებისას აუცილებელია ინტერვალის ზუსტად დაცვა. უფრო კონკრეტულად, თუ ექიმმა გითხრათ, რომ ანტიბიოტიკი მიიღოთ დღეში ორჯერ, ინტერვალი 12 საათი უნდა იყოს. რეალურად, დროის ზუსტად დაცვა ბაქტერიებს მუდმივი ზემოქმედების ქვეშ აქცევს და ხელს უშლის ინფექციის გამწვავებას. ამავდროულად, ზოგიერთი ანტიბიოტიკი მხოლოდ ჭამის შემდეგ ან ჭამის დროს უნდა მიიღოთ, რათა კუჭი გაღიზიანებისგან დაიცვათ. ზოგიერთი კი, პირიქით, ცარიელ კუჭზე უკეთ შეიწოვება.
ცხადია, ანტიბიოტიკების მიღებისას რეკომენდებულია ალკოჰოლის სრული გამორიცხვა. ალკოჰოლმა შეიძლება გაზარდოს გვერდითი ეფექტები, გამოიწვიოს ღვიძლის დატვირთვა და შეამციროს პრეპარატის ეფექტურობა. განსაკუთრებით საშიშია ალკოჰოლის მიღება მეტრონიდაზოლის ან ცეფალოსპორინების მიღებისას, რადგან ამ კომბინაციას შეიძლება მძიმე ტოქსიკური რეაქციები მოჰყვეს.
მთლიანობაში, ანტიბიოტიკების სწორად მიღება და ექიმის რეკომენდაციების დაცვა უზრუნველყოფს მკურნალობის ეფექტურობას, ამცირებს გვერდითი მოვლენების რისკს და ხელს უშლის ბაქტერიების რეზისტენტობის განვითარებას.
ანტიბიოტიკები მნიშვნელოვანი პრეპარატებია ბაქტერიული ინფექციების წინააღმდეგ, თუმცა მათმა არასწორმა გამოყენებამ ან ორგანიზმის ინდივიდუალურმა მგრძნობელობამ შეიძლება გამოიწვიოს სხვადასხვა უკუჩვენება და გვერდითი ეფექტი.
ანტიბიოტიკების ზოგადი უკუჩვენებები და გვერდითი ეფექტები
ანტიბიოტიკები მნიშვნელოვანი პრეპარატებია ბაქტერიული ინფექციების წინააღმდეგ, თუმცა მათმა არასწორმა გამოყენებამ ან ორგანიზმის ინდივიდუალურმა მგრძნობელობამ შეიძლება სხვადასხვა უკუჩვენება და გვერდითი ეფექტი გამოიწვიოს. ამ შემთხვევაში ზოგად ჩვენებებზე ვისაუბრებთ:
ზოგადი უკუჩვენებები
ანტიბიოტიკების მიღება არ არის რეკომენდებული შემდეგ შემთხვევებში:
- ალერგია ანტიბიოტიკებზე — თუ ადამიანს აქვს ალერგიული რეაქციები (გამონაყარი, ანაფილაქსია) კონკრეტულ ანტიბიოტიკზე, მისი გამოყენება არ შეიძლება;
- ორსულობა და ძუძუთი კვება — ზოგი ანტიბიოტიკი (მაგ., ტეტრაციკლინები, ქინოლონები, ამინოგლიკოზიდები) ნაყოფისთვის ან ახალშობილისთვის საზიანოა. ამიტომაც ამ დროს მხოლოდ უსაფრთხო ჯგუფის პრეპარატები უნდა დაინიშნოს;
- ღვიძლისა და თირკმლის მძიმე დაავადებები — ზოგი ანტიბიოტიკი (მაგ., ამინოგლიკოზიდები) თირკმელებზე ზემოქმედებს, ხოლო სხვებს (მაგ., მაკროლიდები) ღვიძლზე აქვს მძიმე დატვირთვა;
- ბავშვები — ანტიბიოტიკები ბავშვებში მხოლოდ ექიმის ზედამხედველობით უნდა დაინიშნოს, რადგან ზოგიერთი პრეპარატი დიდ ზიანს აყენებს ძვლოვან სისტემას და კბილების განვითარებას;
- ბაქტერიული რეზისტენტობა — ხშირი და არასწორი გამოყენება იწვევს ბაქტერიების მდგრადობის განვითარებას, რის შედეგადაც პრეპარატები მოქმედებას კარგავს.
ზოგადი გვერდითი ეფექტები
ანტიბიოტიკების მიღებისას გვერდითი ეფექტები შეიძლება გამოვლინდეს სხვადასხვა სისტემაზე გავლენის მიხედვით.
- კუჭ-ნაწლავის პრობლემები — ღებინება, დიარეა, კუჭის ტკივილი და მონელების დარღვევა, ნაწლავური მიკროფლორის დარღვევა (დისბაქტერიოზი), რომელიც იწვევს საჭმლის მონელების გაუარესებას;
- ალერგიული რეაქციები — გამონაყარი კანზე, ქავილი, ჭინჭრის ციება, ანგიონევროზული შეშუპება (სახის, თვალების, ტუჩების შეშუპება), ანაფილაქსიური შოკი — მძიმე და სიცოცხლისთვის საშიში რეაქცია, რომელიც იწვევს სუნთქვის გაძნელებასა და არტერიული წნევის მკვეთრ ვარდნას;
- ღვიძლისა და თირკმლის დაზიანება — ღვიძლში ფერმენტების მომატება, თირკმლის ფუნქციის გაუარესება;
- სასუნთქი გზების დაზიანება — ბრონქოსპაზმი (იშვიათად) ან ყელის სიმშრალე;
- ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანება — თავბრუსხვევა, თავის ტკივილი, უძილობა (ან, პირიქით, ძილიანობა), კრუნჩხვები;
- სოკოვანი ინფექციები — ანტიბიოტიკებმა შეიძლება გამოიწვიოს სოკოვანი ინფექციების გაძლიერება, რადგან კლავს სასარგებლო ბაქტერიებს, რომლებიც ბუნებრივად არეგულირებს სოკოების ზრდას.
აქვე ცალკე უნდა გამოვყოთ ალერგიული რეაქციები, რომლებიც შეიძლება ანტიბიოტიკის მიღებისას სხვადასხვა სიმძიმის იყოს — მსუბუქი გამონაყარიდან სიცოცხლისთვის საშიშ ანაფილაქსიამდე. ამიტომ, საინიექციო ანტიბიოტიკების დანიშვნისას აუცილებელია ალერგიული სინჯების ჩატარება, განსაკუთრებით ბეტა-ლაქტამური ჯგუფის (პენიცილინები, ცეფალოსპორინები) პრეპარატების შემთხვევაში, რომლებიც ყველაზე ხშირად იწვევს ალერგიულ რეაქციებს.
ამასთან, ინიექციური ანტიბიოტიკები უფრო სწრაფად ვრცელდება სისხლში და მათი ალერგიული რეაქციები შეიძლება მყისიერად განვითარდეს. ამიტომ, ალერგიული ანამნეზის შემთხვევაში, ან თუ პაციენტს არასდროს მიუღია კონკრეტული ტიპის ანტიბიოტიკი, საჭიროა კანის სინჯების ჩატარება.
როგორ ავიცილოთ გვერდითი მოვლენები თავიდან?
- ანტიბიოტიკი მხოლოდ ექიმის დანიშნულებით უნდა მივიღოთ;
- მკურნალობის კურსი ბოლომდე უნდა დავასრულოთ, რათა ბაქტერიები ბოლომდე განადგურდეს და რეზისტენტობა არ განვითარდეს;
- აუცილებელია სწორი დოზირებისა და მიღების დროის დაცვა;
- ანტიბიოტიკებთან ერთად სასურველია პრობიოტიკების მიღება, რათა ნაწლავური მიკროფლორა შენარჩუნდეს;
- ღვიძლისა და თირკმლის ფუნქციის პრობლემების შემთხვევაში საჭიროა ექიმთან კონსულტაცია, რათა უსაფრთხო პრეპარატი შეირჩეს.
Prolife Forte — ნაწლავური მიკლოფლორის აღსადგენად
ვინაიდან ანტიბიოტიკების მიღების ხშირ თანმდევ პრობლემას ნაწლავური მიკლოფლორის დაზიანება წარმოადგენს, აქვე გაგიზიარებთ პრეპარატს, რომელიც მის გადაჭრაში დაგეხმარებათ. საუბარია სამმაგი მოქმედების მედიკამენტზე „პროლაიფ ფორტე“, რომელიც სწრაფად და ეფექტურად უზრუნველყოფს ნაწლავის ბაქტერიული ფლორის ბუნებრივი ბალანსის აღდგენას. ეს პრობიოტიკების, პრებიოტიკებისა და ვიტამინების კომბინირებული პრეპარატი გამოიყენება ნაწლავური მიკროფლორის ბალანსის აღსადგენად და საჭმლის მომნელებელი სისტემის გასაუმჯობესებლად. კერძოდ, ამცირებს რიგი სიმპტომების სიხშირეს, ხანგრძლივობასა და სიმძიმეს, როგორებიცაა:
- ანტიბიოტიკებით გამოწვეული დიარეა;
- მგზავრობით გამოწვეული დიარეა;
- დისბაქტერიოზი;
- საჭმლის მონელების ისეთი დარღვევები, როგორებიცაა დიარეა, ყაბზობა, მეტეორიზმი.
„პროლაიფ ფორტეს“ მიღება განსაკუთრებით სასარგებლოა ანტიბიოტიკების მიღებისას, ნაწლავის ინფექციების დროს და მიკროფლორის ბალანსის შესანარჩუნებლად. მისი რეგულარული გამოყენება კი ხელს უწყობს საჭმლის მომნელებელი სისტემის ჯანმრთელობასა თუ საერთო კეთილდღეობას.
Prolife Pediatrico — ჯანსაღი ნაწლავური მიკლოფლორა ბავშვებში
აღსანიშნავია, რომ სპეციალურად ბავშვებისთვის არსებობს Prolife Pediatrico (პროლაიფ პედიატრიული), რომლის ფორმულაც ზუსტ შესაბამისობაშია ბავშვების ბაქტერიულ ფლორასთან. ის მდიდარია იმ ბიფიდობაქტერიებით, რომლებიც ყველაზე საჭიროა პატარების ორგანიზმისთვის. შესაბამისად, პრეპარატი გამოიყენება ანტიბიოტიკოთერაპიის პერიოდში და მის შემდეგ, რათა თავიდან იქნას აცილებული ნაწლავის ფლორის დარღვევა და დიარეა.
მაგალითად, საკვების მომნელებელი დარღვევებისას „პროლაიფი პედიატრიული“ ხელს უწყობს ნაწლავებში სასარგებლო ბაქტერიების გამრავლებას, რაც საჭმლის მონელებას აუმჯობესებს. მას ხშირად იყენებენ, როდესაც ბავშვი განიცდის შებერილობას, მეტეორიზმს, კუჭის დისკომფორტს ან არარეგულარულ დეფეკაციას.
ვირუსული და ბაქტერიული ნაწლავური ინფექციებისას კი პრობიოტიკი ამცირებს ინფექციით გამოწვეულ დიარეას და ნაწლავების ანთებას. მას იყენებენ როგორც დამატებით საშუალებას, რომელიც აჩქარებს ორგანიზმის აღდგენას და ამცირებს სიმპტომების სირთულეს.
ხოლო საჭმლის ალერგიებისა და ლაქტოზის აუტანლობის დროს პრობიოტიკების მიღება ეხმარება ორგანიზმს უკეთ გადამუშავებასა და ნაწლავებში სწორი ბალანსის შენარჩუნებაში.
ამავდროულად, Prolife Pediatrico-ს იმუნიტეტის გასაძლიერებლადაც მიმართავენ — მისი გამოყენება სასარგებლოა ხშირი გაციებისა და ინფექციური დაავადებებისას, რადგან ნაწლავური მიკროფლორა პირდაპირ კავშირშია იმუნური სისტემის გამართულ ფუნქციონირებასთან.
