დიარეა, ეს არის მდგომარეობა, რომელიც ნაწლავების მუშაობის დაჩქარებით ხასიათდება და შედეგად, დეფეკაცია უფრო ხშირად ხდება; ხოლო განავლის კონსისტენცია, ჩვეულებრივთან შედარებით, თხელი ან წყლოვანია. ამ პროცესს შეიძლება თან ახლდეს მუცლის ტკივილი, სპაზმები, შებერილობა თუ სხვა უსიამოვნო შეგრძნებები. ასევე, საგულისხმოა, რომ დიარეის დროს ორგანიზმი სწრაფად კარგავს სითხესა და ელექტროლიტებს, რაც დეჰიდრატაციის რისკს ზრდის, განსაკუთრებით ბავშვებსა და ხანდაზმულებში.
ხშირ შემთხვევაში დიარეა ორგანიზმის რეაქციას წარმოადგენს ინფექციაზე, საკვებით მოწამვლაზე, ალერგიულ რეაქციასა თუ მედიკამენტების მიღებაზე. გარდა ამისა, შეიძლება თანმდევი სიმპტომიც იყოს ისეთი ქრონიკული დაავადებებისა, როგორებიცაა გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი, კრონის დაავადება ან ულცეროზული კოლიტი.
დიარეის კლასიფიკაცია
მის ხანგრძლივობაზე დაყრდნობით, დიარეა კლინიკურად კლასიფიცირდება ორ ძირითად ფორმად — მწვავე და ქრონიკული. მოდით, დეტალურად განვიხილოთ თითოეული მათგანი:
მწვავე დიარეა იწყება უეცრად და გრძელდება რამდენიმე დღის ან ორი კვირის განმავლობაში. მისი გამომწვევი უმეტესად ინფექციური აგენტებია — მაგალითად, ვირუსები (როგორებიცაა ნოროვირუსი ან როტავირუსი); ბაქტერიები (სალმონელა, კამპილობაქტერი ან ეშერიხია კოლი); ან პარაზიტები. ასევე, შესაძლოა, გამოწვეული იყოს საკვებით მოწამვლით ან უცხო გარემოში წყლისა და საკვების მოხმარებით.
მწვავე დიარეა ხშირად თვითგანკურნებადია, თუმცა ძლიერი დეჰიდრატაციის ან მაღალი ცხელების შემთხვევაში საჭირო ხდება სამედიცინო ჩარევა.
ქრონიკული დიარეა კი გრძელდება ორი კვირაზე მეტხანს და, ჩვეულებრივ, უკავშირდება არა ინფექციურ, არამედ ფუნქციურ, ანთებით, ენდოკრინულ ან ონკოლოგიურ მიზეზებს. მას საფუძვლად შეიძლება ედოს გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი, ულცეროზული კოლიტი, კრონის დაავადება, ცელიაკია ან მალაბსორბციული სინდრომი.
აქედან გამომდინარე, ქრონიკული დიარეა დეტალურ დიაგნოსტიკას და მორგებულ, ხანგრძლივ მკურნალობას საჭიროებს, რადგან მისი იგნორირება შეიძლება სერიოზულ გართულებებში გადაიზარდოს — მათ შორისაა კვებითი დეფიციტი და სხეულის საერთო გამოფიტვა.
გარდა ამისა, გამოყოფენ პერზისტენტულ დიარეას, რომელიც ქრონიკულსა და მწვავეს შორის არსებულ ფორმად ითვლება და სამ კვირამდე გრძელდება.
რა გართულებები მოჰყვება დიარეას?
დიარეა, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ის ხანგრძლივია ან მძიმე ფორმით მიმდინარეობს, შეიძლება სერიოზულ გართულებებთან იყოს დაკავშირებული. ყველაზე გავრცელებული და საშიში გართულებაა დეჰიდრატაცია — ანუ სითხისა და ელექტროლიტების დაკარგვა, რაც განსაკუთრებით საფრთხისშემცველია ბავშვებისთვის, ხანდაზმულებისა და იმუნოკომპრომეტირებული პაციენტებისთვის. დეჰიდრატაციას თან ახლავს სუსტი პულსი, შარდის რაოდენობის შემცირება, კანის გამოშრობა, თავბრუსხვევა და ზოგადი სისუსტე.
სითხისა და ელექტროლიტების დაკარგვა იწვევს კალიუმის, ნატრიუმისა და ბიკარბონატის დეფიციტს, რაც არღვევს გულის, კუნთებისა და ნერვული სისტემის ფუნქციონირებას. ასეთმა მდგომარეობამ შეიძლება გამოიწვიოს გულის რითმის მოშლა, კრუნჩხვები ან სუნთქვის გაძნელება.
გარდა ამისა, ქრონიკულმა დიარეამ შეიძლება გამოიწვიოს საკვები ნივთიერებების ცუდი ათვისება (მალაბსორბცია), რაც წარმოქმნის ავიტამინოზს, წონის კლებას, ანემიას და ზოგად სისუსტეს. ამავდროულად, ანთების ფონზე, მექანიკური დაზიანება ხშირად ხდება ნაწლავის ლორწოვანი გარსის გაღიზიანების, წყლულების ან სეკუნდარული ინფექციების გამომწვევი.
იშვიათად, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ დიარეა ბაქტერიულია და არ მიმდინარეობს სათანადო მკურნალობა, შეიძლება განვითარდეს სეფსისი — სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობა, როდესაც ინფექცია სისხლში ვრცელდება.
დიარეის მკურნალობის მეთოდები
დიარეის მკურნალობა დამოკიდებულია მის მიზეზზე, სიმძიმესა და ხანგრძლივობაზე. ზოგადად, მკურნალობის მთავარი მიზანია სითხისა და ელექტროლიტების დაბალანსება, ნაწლავების ნორმალური ფუნქციის აღდგენა და ძირეული მიზეზის მკურნალობა. ხშირად ხდება საკვები რეჟიმის შეცვლა, სითხის აღდგენა და საჭიროების შემთხვევაში — მედიკამენტების დანიშვნა.
დიარეის მართვა ეფუძნება სამ ძირითად მიზანს:
- დეჰიდრატაციის პრევენცია და მკურნალობა — ყველაზე კრიტიკული ნაბიჯია დაკარგული სითხისა და ელექტროლიტების შევსება. ამისთვის გამოიყენება რეიდრატაციული ხსნარები ან საჭიროების შემთხვევაში ინტრავენური სითხეები.
- დიეტის მოდიფიცირება — სანამ სიმპტომები არ დაცხრება, რეკომენდებულია მსუბუქი საკვების მიღება (ბრინჯი, ბანანი, ტოსტები, ვაშლის პიურე), ცხიმიანი და რძის შემცველი პროდუქტების გამორიცხვა. ასევე, დიდი რაოდენობით წყლის დალევა.
- მიზნობრივი მედიკამენტური თერაპია — მკურნალობა დამოკიდებულია დიარეის ტიპსა და მიზეზზე. ზოგჯერ გამოიყენება ანტიბიოტიკები, ზოგჯერ — ნაწლავის მოქმედების შემანელებელი პრეპარატები, პრობიოტიკები ან დამცავი საშუალებები კუჭ-ნაწლავის ლორწოვანისთვის.
აქვე გაგიზიარებთ რამდენიმე მედიკამენტს, რომელთა მეშვეობითაც ეფექტიანად იმართება დიარეის მკურნალობის პროცესი.
ერთ-ერთი ყველაზე შედეგიანი პრეპარატია Smart ელექტროლიტი. მასში შედის აუცილებელი ელექტროლიტები (ნატრიუმი, კალიუმი, მაგნიუმი, ქლორიდები) და ხშირად გლუკოზა, რომელიც ხელს უწყობს ამ ელემენტების სწრაფ შეწოვას ნაწლავებიდან. მისი მიღება რეკომენდებულია როგორც დიარეის მსუბუქ, ისე ზომიერ და მძიმე ფორმებში, რათა აღდგეს ორგანიზმის ბალანსი. პრეპარატი დაცულია ჰიპო-ოსმოლარობის პრინციპით, რაც ნიშნავს, რომ ის სწრაფად და ეფექტურად შეიწოვება და თავიდან გვარიდებს დეჰიდრატაციის რისკს.
ასევე, ხშირად ინიშნება გასტროპროტექტის საღეჭი ტაბლეტი. ეს უკანასკნელი შეიცავს ბუნებრივ კომპონენტებს, რომლებიც კუჭ-ნაწლავის ლორწოვანის დაცვას უწყობს ხელს. ასევე, ამშვიდებს ანთებით პროცესს, ამცირებს წვის შეგრძნებასა და დისკომფორტს. შესაბამისად, დიარეის ფონზე, როდესაც სიმპტომებს ახლავს მუცლის ტკივილი, სპაზმები ან კუჭის ლორწოვანის გაღიზიანება, გასტროპროტექტი შეიძლება გამოყენებულ იქნას დამამშვიდებლად და დამცავად. ის განსაკუთრებით სასარგებლოა იმ შემთხვევებში, როდესაც დიარეა დაკავშირებულია ჰელიკობაქტერის, გასტრიტის ან ფსიქოგენური ფაქტორების აქტივაციასთან.
ამავდროულად, უნდა ვახსენოთ ომეპრაზოლი, რომელიც უშუალოდ დიარეას არ მკურნალობს, მაგრამ შესაძლოა დაინიშნოს თანმდევი სიმპტომების ფონზე ან პროფილაქტიკის მიზნით. მისი როლი მდგომარეობს კუჭის მჟავიანობის დათრგუნვაში. დიარეის ფონზე, განსაკუთრებით მაშინ, თუ პაციენტი იღებს ანტიბიოტიკებს, ომეპრაზოლი იცავს კუჭის ლორწოვან გარსს ანტიბიოტიკებით გამოწვეული გაღიზიანებისგან. აგრეთვე გამოიყენება გასტრიტის ან გულძმარვის ფონზე მიმდინარე დიარეისას, რათა შემცირდეს მჟავას აგრესია და კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების სიმძიმე.
საგულისხმოა, რომ აქ ნახსენები პრეპარატების საქართველოში შემოტანასა და გავრცელებას ფარმაცევტული კომპანია სმარტფარმი უზრუნველყოფს.
