სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებები (სგგდ) — ესაა ინფექციები, რომლებიც ძირითადად ვრცელდება სქესობრივი კონტაქტის გზით: ვაგინალური, ანალური ან ორალური სექსის დროს. მათი გამომწვევები შეიძლება იყოს ბაქტერიები, ვირუსები, სოკოები ან პარაზიტები.
სგგდ-ები ფართოდ გავრცელებულია და ხშირად მიმდინარეობს უსიმპტომოდ — რაც ზრდის ინფექციის შემთხვევით გავრცელების რისკს. დროული დიაგნოსტიკა და მკურნალობა აუცილებელია სერიოზული გართულებების თავიდან ასაცილებლად, როგორებიცაა უშვილობა, ქრონიკული ტკივილები, ნაყოფის დაზიანება ორსულობაში ან თუნდაც სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობები.
ყველაზე გავრცელებული სგგდ-ები
- ქლამიდიოზი — ბაქტერიული ინფექცია, რომელიც ხშირად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, მაგრამ უყურადღებობის შემთხვევაში იწვევს პელვიური ანთებითი დაავადების განვითარებას და უშვილობას;
- გონორეა — ასევე ბაქტერიული დაავადებაა, რომელიც აზიანებს საშარდე გზებს, რეპროდუქციულ ორგანოებს, ხანდახან კი თვალებსა და ყელსაც;
- სიფილისი — მრავალფაზიანი დაავადებაა, რომელიც უპირველესად კანზე, შემდეგ კი ორგანოებზე მოქმედებს. გრძელვადიან პერიოდში შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები, მათ შორის ტვინის ან გულის დაზიანება;
- ტრიქომონოზი — ეს პარაზიტული ინფექცია ძირითადად აზიანებს საშვილოსნოს ყელს ან საშარდე გზებს. მისი მკურნალობა ანტიპარაზიტული მედიკამენტებით ხდება;
- ჰერპესი (HSV) — ვირუსული ინფექცია, რომელიც იწვევს მტკივნეულ წყლულებს გენიტალიებზე ან პირის მიდამოებში. არ იკურნება სრულად, მაგრამ შესაძლებელია სიმპტომების კონტროლი;
- ადამიანის პაპილომავირუსი (HPV) — ყველაზე გავრცელებული სგგდ-ია. ზოგიერთ შტამს შეუძლია კანის ან გენიტალიების მეჭეჭების გამოწვევა, სხვებს კი — საშვილოსნოს ყელის კიბოს პროვოცირება;
- აივ/შიდსი (HIV/AIDS) — აივ ინფექცია აზიანებს იმუნურ სისტემას და თუკი დროულად არ მოხდა მკურნალობა, გადადის შიდსში — რაც ორგანიზმის თავდაცვას მნიშვნელოვნად ამცირებს ინფექციებისა და კიბოს წინააღმდეგ.
სგგდ-ების ნიშნები და სიმპტომები: ვრცელი აღწერა
სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების (სგგდ-ების) ნიშნები და სიმპტომები შეიძლება ძალიან განსხვავებული იყოს — დაავადების ტიპის, ინფექციის სტადიასა და პაციენტის სქესის მიხედვით. ბევრი სგგდ უსიმპტომოდაც კი მიმდინარეობს, რაც მათ შემთხვევით გავრცელებას ამარტივებს.
თუმცა, როდესაც სიმპტომები ჩნდება, ისინი, როგორც წესი, შემდეგნაირად ვლინდება:
ქალებში გავრცელებული სიმპტომები
ვაგინალური გამონადენი — ნორმალური ვაგინალური გამონადენი გამჭვირვალე და თითქმის უსუნოა. სგგდ-ების დროს კი გამონადენი შეიძლება გახდეს:
- მოყვითალო, მწვანე ან რძისფერი
- სქელი და ლორწოვან-ჩირქოვანი
- უსიამოვნო, მომჟავო ან მძაფრი სუნის
ტკივილი სქესობრივი კონტაქტისას — სგგდ-ით გამოწვეული ანთება ან ჭრილობები საშვილოსნოში ან საშოს შიგნით, ხშირად წარმოშობს ტკივილს სქესობრივი აქტის დროს.
შარდვასთან დაკავშირებული დარღვევები — როცა შარდვისას აღინიშნება წვა ან ტკივილი, რაც საშარდე სისტემის გაღიზიანებით ან შარდსადენის ინფექციითაა გამოწვეული.
ტკივილი მუცლის ქვედა არეში — ხანგრძლივი ან ბასრი ტკივილი შეიძლება მიუთითებდეს პელვიურ ანთებით დაავადებაზე — გართულებაზე, რაც ქლამიდიოზისა და გონორეის ფონზე ვითარდება.
მენსტრუალური ციკლის დარღვევები — შეიძლება გამოიხატოს სისხლიანი გამონადენით ციკლებს შორის, არარეგულარული მენსტრუაციით ან უჩვეულოდ ჭარბი სისხლდენით.
გენიტალიების ქავილი, წვა და სიწითლე — ეს სიმპტომები საკმაოდ ხშირია ტრიქომონოზის, ჰერპესისა და სოკოვანი ინფექციების დროს.
მეჭეჭები ან წყლულები — HPV-ს შემთხვევაში ჩნდება გენიტალური მეჭეჭები; ჰერპესის დროს — მტკივნეული ბუშტუკები; სიფილისის დროს — უმტკივნეულო წყლულები.
მამაკაცებში გავრცელებული სიმპტომები
გამონადენი პენისიდან — შეიძლება იყოს მკრთალი და წყალწყალა, რაც ქლამიდიოზის დროს ჩნდება. ასევე, ჩირქოვანი, მწვანე ან ყვითელი (გონორეის შემთხვევაში). ანდაც სრულიად უსუნო ან მძაფრი სუნის.
ტკივილი და წვა შარდვისას — მიანიშნებს შარდსადენის ანთებაზე.
სათესლე ჯირკვლების ტკივილი ან შეშუპება — ეს სიმპტომი მიუთითებს ანთებით პროცესზე, როგორიცაა ეპიდიდიმიტი (შესაძლებელია გართულება ქლამიდიოზის ან გონორეის დროს).
გენიტალიების ქავილი, სიწითლე და გამონაყარი — შესაძლოა თან ახლდეს ბუშტუკები (ჰერპესი) ან მეჭეჭები (HPV).
ყელის ტკივილი ან გაღიზიანება — განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ სქესობრივი კონტაქტი იყო ორალური. შეიძლება ასოცირდებოდეს გონორეასთან ან ქლამიდიოზთან.
გარდა ამისა, ვირუსული სგგდ-ების დროს, როგორიცაა აივ ან ჰერპესი, შეიძლება შეიმჩნეოდეს სუბფებრილური სიცხე, ხანგრძლივი სისუსტე, თავბრუსხვევა.
ასევე, ხშირია ლიმფური კვანძების გადიდება — განსაკუთრებით ბარძაყის ან კისრის მიდამოებში. ეს ორგანიზმის იმუნური რეაქციის შედეგია. შესაძლოა, სახსრებსა და კუნთებში ტკივილის შეგრძნებამაც იჩინოს თავი.
ხოლო სიფილისის მეორე სტადიის დროს ვლინდება სპეციფიკური მუქი, ბრტყელი გამონაყარი — განსაკუთრებით ხელისა და ფეხის გულებზე.
უსიმპტომო მიმდინარეობა — ჩუმი საფრთხე
- ქალების შემთხვევაში ქლამიდიოზი და გონორეა ხშირად უსიმპტომოა, რაც იწვევს ხანგრძლივ ანთებით პროცესებს და უშვილობას;
- HPV-ს სიმპტომები შეიძლება საერთოდ არ გამოჩნდეს, სანამ არ განვითარდება საშვილოსნოს ყელის ცვლილებები;
- აივ ინფექცია ხშირად ვლინდება მხოლოდ იმუნიტეტის მკვეთრი დაქვეითების შემდეგ, რაც უკვე შიდსის სტადიას ნიშნავს.
როგორ ხდება სგგდ-ების დიაგნოსტიკა და სკრინინგი?
სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების დიაგნოსტიკა და სკრინინგი აუცილებელ პირობას წარმოადგენს ინფექციების დროულად გამოვლენისა და გართულებების თავიდან ასაცილებლად. თანაც, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ბევრი სგგდ უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, შესაბამისად, რეგულარული სკრინინგი მნიშვნელოვანია მაშინაც კი, როცა თითქოს ყველაფერი წესრიგშია.
ჩვეულებრივ, დიაგნოსტიკა იწყება ექიმის კონსულტაციით. სპეციალისტი სვამს კითხვებს პაციენტის სქესობრივ ისტორიაზე, პარტნიორების რაოდენობაზე, დაუცველი კავშირის არსებობაზე, წარსულ სგგდ-ებზე და სიმპტომების შესახებ. ამ ინფორმაციის საფუძველზე შეიძლება დაინიშნოს შესაბამისი ლაბორატორიული ან ვიზუალური კვლევა.
ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად გამოყენებული მეთოდია შარდის ანალიზი. ის გამოიყენება ქლამიდიოზისა და გონორეის დასადგენად. პროცედურა მარტივია და პაციენტისთვის თითქმის არანაირ უხერხულობას არ იწვევს.
ხოლო სისხლის ანალიზი განსაკუთრებით საჭიროა აივ ინფექციის, სიფილისის და ჰეპატიტების (B და C) გამოსავლენად. ამისთვის არსებობს სხვადასხვა ტიპის ტესტები: ზოგი ადრეულ სტადიაზე აფიქსირებს ინფექციას, ზოგი კი გვიან სტადიაზე გამოხატულ ანტისხეულებზეა ორიენტირებული.
თუ ექიმი ეჭვობს ინფექციაზე, რომელიც გენიტალიებს, საშვილოსნოს ყელს ან ანალურ მიდამოს ეხება, შესაძლებელია ე. წ. სვაბ-ტესტის ჩატარება. ეს პროცედურა გულისხმობს სპეციალური ბამბის ტამპონის საშუალებით ლორწოვანი გარსიდან ნიმუშის აღებას და შემდგომ ლაბორატორიულ ანალიზს. ხშირად გამოიყენება თანამედროვე პისიარ ტესტი, რომელიც ყველაზე მგრძნობიარეა და ზუსტად აფიქსირებს ინფექციის არსებობას.
ზოგიერთ შემთხვევაში საჭირო ხდება ვიზუალური გამოკვლევები. მაგალითად, პაპ-ტესტი ან კოლპოსკოპია გამოიყენება HPV ვირუსის ან საშვილოსნოს ყელის ცვლილებების გამოსავლენად. ასევე შესაძლებელია ბუშტუკებისა და წყლულების ვიზუალური შეფასება სპეციალისტის მიერ.
რაც შეეხება სკრინინგს — მისი საჭიროება იზრდება, თუ პაციენტი ხშირად იცვლის პარტნიორებს, ჰქონდა დაუცველი სქესობრივი კავშირი ან მიეკუთვნება მაღალი რისკის ჯგუფს. სკრინინგი არ ნიშნავს მხოლოდ სიმპტომების გამო ტესტირებას — ის პროფილაქტიკური ხასიათისაა და რეგულარულად ტარდება, რათა შესაძლო ინფექცია დროულად გამოვლინდეს.
ქალებისთვის რეკომენდებულია ქლამიდიოზსა და გონორეაზე ტესტირება წელიწადში ერთხელ, განსაკუთრებით 25 წლამდე ასაკში. აივ-ზე ტესტი ერთხელ მაინც ცხოვრებაში ყველა ზრდასრულმა უნდა ჩაიტაროს, ხოლო რისკჯგუფებში მყოფებმა — რეგულარულად. HPV ვირუსზე ტესტი ან პაპ-ტესტი, ზოგადად, 21 წლიდან ყოველ რამდენიმე წელში ტარდება. სიფილისსა და ჰეპატიტებზე ტესტირება ხშირად ინიშნება ორსულობის დაგეგმვისას ან მისი მიმდინარეობის დროს.
სკრინინგის მთავარი მიზანია ადრეულ ეტაპზე ინფექციის აღმოჩენა, რაც მკურნალობას ეფექტიანს ხდის და გართულებებისგან იცავს როგორც პაციენტს, ისე მის პარტნიორს. ამრიგად, რეგულარული ტესტირება და ინფორმირებულობა სქესობრივი ჯანმრთელობის პასუხისმგებლობიანი მართვის აუცილებელი ნაწილია.
სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების მკურნალობის პრინციპები
სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების მკურნალობა ემყარება გამომწვევი აგენტის სწორად დადგენას და შესაბამისი სამკურნალო მეთოდის შერჩევას. თავის მხრივ, მკურნალობის მიზანია ინფექციის ალაგება, სიმპტომების შემცირება, ინფექციის გავრცელების შეჩერება და გართულებების პრევენცია.
ბუნებრივია, ყველაზე ეფექტიანი და სწრაფი შედეგი მიიღწევა მაშინ, როცა მკურნალობა ინფექციის ადრეულ ეტაპზე იწყება. ბაქტერიული სგგდ-ები, როგორებიცაა ქლამიდიოზი, გონორეა და სიფილისი, როგორც წესი, იკურნება ანტიბიოტიკებით. ამ შემთხვევაში ექიმი განსაზღვრავს შესაბამის მედიკამენტს, დოზასა და ხანგრძლივობას. ზოგიერთი ინფექციისთვის საკმარისია ერთჯერადი დოზა, ზოგისთვის კი — რამდენიმე დღიანი კურსი. ხოლო ვირუსული ინფექციების, როგორებიცაა ჰერპესი, აივ და პაპილომავირუსი, სრული განკურნება შეუძლებელია, თუმცა სპეციალური ანტივირუსული საშუალებები მნიშვნელოვნად ამცირებს მათ აქტივობას, აფერხებს გართულებებს და ამსუბუქებს სიმპტომებს.
რა თქმა უნდა, მკურნალობის დროს აუცილებელია პარტნიორის პარალელური დიაგნოსტიკა და თერაპია. ხშირად ადამიანები ვერ გრძნობენ სიმპტომებს, მაგრამ მაინც შეიძლება იყვნენ ინფექციის მატარებლები. ორივე პარტნიორის ერთდროული მკურნალობა ამცირებს ხელახალი გადადების რისკს და უზრუნველყოფს მკურნალობის წარმატებას.
ამავდროულად, მკურნალობის პერიოდში რეკომენდებულია სქესობრივი კავშირის დროებითი შეჩერება — განსაკუთრებით იქამდე, ვიდრე ინფექცია არ ალაგდება. ასე ორგანიზმს მეტი დრო და რესურსი აქვს გამოსაჯანმრთელებლად.
ზოგჯერ, გარდა ძირითადი მკურნალობისა, საჭირო ხდება სიმპტომების შემსუბუქება. ეს შეიძლება იყოს ტკივილგამაყუჩებლები, ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები, ადგილობრივი დამამშვიდებელი საშუალებები ან იმუნური სისტემის გამაძლიერებელი პრეპარატები, განსაკუთრებით ვირუსული ინფექციების შემთხვევაში.
სგგდ-ების პრევენცია და უსაფრთხო სექსის პრაქტიკა
სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების პრევენცია ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია სქესობრივი ჯანმრთელობის დაცვაში. იმ პირობებში, როდესაც მრავალი სგგდ უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთი ქცევებისა და ჩვევების ჩამოყალიბება, რომლებიც შეამცირებს ინფექციის გავრცელების რისკს.
პრევენციის საფუძველი, პირველ რიგში, არის უსაფრთხო სქესობრივი პრაქტიკა. დაუცველი სქესობრივი კავშირი — ვაგინალური, ანალური ან ორალური — სგგდ-ების გადაცემის მთავარი გზაა. შესაბამისად, კონდომის გამოყენება რჩება ერთ-ერთ ყველაზე ეფექტურ და ხელმისაწვდომ მეთოდად როგორც ინფექციებისგან, ისე არასასურველი ორსულობისგან დაცვის თვალსაზრისით. კონდომი უნდა გამოიყენებოდეს ყველა ტიპის სქესობრივი კავშირისას, მათ შორის ორალურის დროსაც, განსაკუთრებით ახალ ან არასანდო პარტნიორთან.
მნიშვნელოვანია პარტნიორთან ღია და პასუხისმგებლობიანი კომუნიკაცია — ადრე ჩატარებული ტესტირებები, დიაგნოზები, სიმპტომები თუ რისკის ფაქტორები. საკუთარი სექსუალური ისტორიის გაცნობიერება და რეგულარული სკრინინგი გვეხმარება დაავადების დროულად გამოვლენასა და პრევენციაში. ყველა სქესობრივად აქტიური ადამიანისთვის რეკომენდებულია ყოველწლიური ტესტირება ქლამიდიოზსა და გონორეაზე, ხოლო აივ-ზე ტესტი — თუნდაც ერთხელ ცხოვრების განმავლობაში ან უფრო ხშირად, თუ პიროვნება იმყოფება რისკჯგუფში.
ასევე, მნიშვნელოვანია პირადი ჰიგიენის დაცვა, განსაკუთრებით სქესობრივი აქტივობის შემდეგ, რაც ამცირებს ბაქტერიული ინფექციების განვითარების შანსს. ამ კონტექსტში განსაკუთრებულად გამოსაყოფია სპეციალური პრობიოტიკების როლი, რომლებიც ხელს უწყობს ვაგინალური ფლორის ბუნებრივი ბალანსის შენარჩუნებას. მაგალითად, პრეპარატი პროვაგი შეიცავს სპეციალურად შერჩეულ ლაქტობაცილებს, რომლებიც სასქესო ორგანოების ლორწოვან გარსს პათოგენური მიკროორგანიზმების შეჭრისგან იცავს. პროვაგი განსაკუთრებით რეკომენდებულია ანტიბიოტიკების მიღების შემდეგ, რადგან ეს უკანასკნელი ხშირად არღვევს მიკროფლორას და ზრდის ინფექციების რისკს. ის ასევე გამოიყენება პროფილაქტიკის მიზნით სგგდ-ებისა და ვაგინოზის შემთხვევაში, რაც ხელს უწყობს ლაქტობაცილური გარემოს აღდგენას.
სგგდ-ების პრევენციის კიდევ ერთი აუცილებელი ასპექტია ვაქცინაცია. ადამიანის პაპილომავირუსის (HPV) და ჰეპატიტი B-ის საწინააღმდეგო ვაქცინები მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს დაავადებების გავრცელების შემცირებაზე. რაც უფრო ადრეულ ასაკში ტარდება ვაქცინაცია, მით ეფექტიანია დაავადების თავიდან ასაცილებლად.
საბოლოოდ, სგგდ-ების პრევენცია ეფუძნება სამ ძირითად მიდგომას: საკუთარი ჯანმრთელობის რეგულარულ კონტროლს, პარტნიორთან გამჭვირვალე კომუნიკაციას და უსაფრთხო სექსუალური ქცევის დაცვას. ხოლო ისეთი პრეპარატები, როგორიცაა პროვაგი, ხელს უწყობს ორგანიზმის ბუნებრივ თავდაცვას, განსაკუთრებით იმ პერიოდებში, როცა მიკროფლორა დისბალანსს განიცდის. ასეთი ინტეგრირებული მიდგომა მნიშვნელოვნად ზრდის სქესობრივი ჯანმრთელობის შენარჩუნების შანსს და იცავს გრძელვადიანი გართულებებისგან.
პროვაგის საქართველოს ბაზარზე შემოტანასა და გავრცელებას ფარმაცევტული კომპანია ,,SmartPharm” უზრუნველყოფს.
